Projekt nr POIS.01.01.01-00-0038/21-00 Pn. „Budowa farmy fotowoltaicznej Gutki 2”
Przedmiotowy Projekt realizowany jest w ramach poddziałania 1.1.1 Wspieranie inwestycji dotyczących wytwarzania energii z odnawialnych źródeł wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przemysłowej, oś priorytetowa I Zmniejszenie emisyjności gospodarki, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.
Projekt, zlokalizowany w obrębie Gutki, gmina Szczuczyn, powiat grajewski, woj. Podlaskie, obejmować będzie realizację i eksploatację farmy fotowoltaicznej, której celem jest produkcja energii elektrycznej przy wykorzystaniu energii promieniowania słonecznego oraz wprowadzenie jej do sieci elektroenergetycznej.
Forma wsparcia: pomoc zwrotna
Planowany całkowity koszt realizacji Projektu: 20 189 816,10 PLN
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 16 362 947,83 PLN
Wysokość dofinansowania: 13 908 505,65 zł.
Premia inwestycyjna: 3 272 589,56 zł.
Informacja o funkcjonowaniu mechanizmu umożliwiającego sygnalizowanie o potencjalnych nieprawidłowościach lub nadużyciach finansowych
Szanowni Państwo,
w związku z realizacją przez PGE Energia Odnawialna S.A. Projektu pn.:
Budowa farmy fotowoltaicznej Gutki
współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, uprzejmie informujemy o funkcjonowaniu mechanizmu umożliwiającego sygnalizowanie o potencjalnych nieprawidłowościach lub nadużyciach finansowych, tj. opracowanego i udostępnionego przez Instytucję Zarządzającą narzędzia informatycznego umożliwiającego przekazanie informacji o podejrzeniu wystąpienia nieprawidłowości lub nadużycia finansowego za pośrednictwem:
- specjalnego adresu e-mail: wyślij wiadomość e-mail na adres: naduzycia.POIS@mfipr.gov.pl lub
- elektronicznego formularza dostępnego na stronie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej
Więcej informacji na temat funkcjonowania mechanizmu umożliwiającego sygnalizowanie o potencjalnych nieprawidłowościach lub nadużyciach finansowych można znaleźć na stronie: www.pois.gov.pl/nieprawidlowosci.
Jednocześnie informujemy, że PGE Energia Odnawialna S.A. zaniecha podejmowania działań odwetowych wobec swoich pracowników, wykonawców, jak również innych osób powiązanych z realizowanym projektem, które skorzystały z ww. mechanizmu i w dobrej wierze przekazały informację o możliwości wystąpienia nieprawidłowości lub nadużycia finansowego.
Projekt nr POIS.01.01.01-00-0022/21-00 Pn. „Budowa farmy fotowoltaicznej Gutki”
Przedmiotowy Projekt realizowany jest w ramach poddziałania 1.1.1 Wspieranie inwestycji dotyczących wytwarzania energii z odnawialnych źródeł wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przemysłowej, oś priorytetowa I Zmniejszenie emisyjności gospodarki, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.
Projekt, zlokalizowany w obrębie Gutki, gmina Szczuczyn, powiat grajewski, woj. Podlaskie, obejmować będzie realizację i eksploatację farmy fotowoltaicznej, której celem jest produkcja energii elektrycznej przy wykorzystaniu energii promieniowania słonecznego oraz wprowadzenie jej do sieci elektroenergetycznej.
Forma wsparcia: pomoc zwrotna
Planowany całkowity koszt realizacji Projektu: 20 189 816,10 PLN
kwota wydatków kwalifikowalnych: 16 362 947,83 PLN
Wysokość dofinansowania: 13 908 505,65 zł.
Premia inwestycyjna: 3 272 589,56 zł.
Informacja o funkcjonowaniu mechanizmu umożliwiającego sygnalizowanie o potencjalnych nieprawidłowościach lub nadużyciach finansowych
Szanowni Państwo,
w związku z realizacją przez PGE Energia Odnawialna S.A. Projektu pn.:
Budowa farmy fotowoltaicznej Gutki
współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, uprzejmie informujemy o funkcjonowaniu mechanizmu umożliwiającego sygnalizowanie o potencjalnych nieprawidłowościach lub nadużyciach finansowych, tj. opracowanego i udostępnionego przez Instytucję Zarządzającą narzędzia informatycznego umożliwiającego przekazanie informacji o podejrzeniu wystąpienia nieprawidłowości lub nadużycia finansowego za pośrednictwem:
- specjalnego adresu e-mail: wyślij wiadomość e-mail na adres: naduzycia.POIS@mfipr.gov.pl lub
- elektronicznego formularza dostępnego na stronie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej
Więcej informacji na temat funkcjonowania mechanizmu umożliwiającego sygnalizowanie o potencjalnych nieprawidłowościach lub nadużyciach finansowych można znaleźć na stronie: www.pois.gov.pl/nieprawidlowosci.
Jednocześnie informujemy, że PGE Energia Odnawialna S.A. zaniecha podejmowania działań odwetowych wobec swoich pracowników, wykonawców, jak również innych osób powiązanych z realizowanym projektem, które skorzystały z ww. mechanizmu i w dobrej wierze przekazały informację o możliwości wystąpienia nieprawidłowości lub nadużycia finansowego.
PROJEKT NR RPDS.03.01.00-02-0007/21 , PN. BUDOWA (W TYM ZAKUP NIEZBĘDNYCH URZĄDZEŃ) INFRASTRUKTURY SŁUŻĄCEJ WYTWARZANIU ENERGII POCHODZĄCEJ ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH (W TYM MIKROINSTALACJI) PRZEZ CZŁONKÓW POŁUDNIOWO ZACHODNIEGO KLASTRA ENERGII.
Przedmiotowy projekt realizowany jest w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014-2020 (Oś Priorytetowa 3 Gospodarka niskoemisyjna, Działanie 3.1. Produkcja i dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych) i współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Jest to projekt partnerski. Jego Liderem jest Gmina Miejska Zgorzelec, natomiast partnerami: Gmina Sulików, Gmina Miejska Zawidów, Wielospecjalistyczny Szpital SPZOZ w Zgorzelcu, PGE Energia Odnawialna S.A., Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji "NYSA" sp. z o.o. oraz Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. Wszystkie ww. podmioty są członami Południowo-Zachodniego Klastra Energii.
W wyniku realizacji projektu powstanie:
- 22 instalacje fotowoltaiczne o łącznej mocy 2,57 MWe, w tym: 1 mikroinstalacja Gminy Miejskiej Zgorzelec, 7 mikroinstalacji Gminy Sulików, 3 mikroinstalacje Gminy Miejskiej Zawidów, 5 mikroinstalacji Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji "NYSA" sp. z o.o, 2 mikroinstalacje Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych sp. z o.o., 2 mikroinstalacje Wielospecjalistycznego Szpitala SPZOZ w Zgorzelcu oraz 2 farmy fotowoltaiczne (każda do 1 MW ) PGE Energia Odnawialna S.A.
- 1 instalacja solarna Gminy Miejskiej Zgorzelec,
- 3 powietrzne pompy ciepła o łącznej mocy 0,08 MWt Wielospecjalistycznego Szpitala SPZOZ w Zgorzelcu.
Wszystkie ww. instalacje umożliwią produkcję energii elektrycznej z OZE w wysokości 2 673,14 MWhe/rok oraz energii cieplnej w wysokości 59,10 MWht/rok, co przyczyni się do ochrony środowiska naturalnego, głównie poprzez zmniejszenie emisji pyłów oraz gazów cieplarnianych, w tym przede wszystkim CO2 o 2 053,56 ton równoważnika CO2/rok.
Całkowita wartość projektu: 11 444 036,71
Dofinansowanie UE: 5 153 630,78
Modernizacja wyposażenia technologicznego Elektrowni Gubin dofinansowana w ramach MF EOG
Projekt „Modernizacja wyposażenia technologicznego EW Gubin” korzysta z dofinansowania otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG - dedykowanego programu „Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu”, którego celem jest złagodzenie zmian klimatycznych i zmniejszenie wrażliwości na zmianę klimatu. Projekt otrzymał również dofinansowanie ze środków budżetu państwa.
Całkowita wartość projektu: 21 667 478,96 PLN
Maksymalna kwota dofinansowania wynosi 7 878 368,11 PLN, z czego:
Dofinansowanie ze środków MF EOG 2014-2021: 6 696 612,89 PLN
Dofinansowanie ze środków budżetu państwa: 1 181 755,22 PLN (15%)
Spółka PGE Energia Odnawialna wyznaczyła szereg celów i korzyści, które zostaną osiągnięte wraz z ukończeniem procesu modernizacyjnego. Zakłada się, że obiekt zwiększy swój potencjał generacyjny, czyli zagwarantuje więcej energii elektrycznej (wzrost o 10%), a jego eksploatacja będzie obarczona mniejszym ryzykiem awarii. Dodatkowo zredukowany zostanie wolumen CO2 emitowany przez elektrownię, a dostosowanie jej do najnowocześniejszych technologicznych standardów umożliwi funkcjonowanie obiektu bez negatywnego wpływu na środowisko naturalne oraz przedłuży jego właściwości operacyjne o minimum 40 lat. Inwestycja podniesie również bezpieczeństwo niwelując zagrożenie powodziowe oraz pożarowe.
Projekt modernizacyjny elektrowni Gubin koresponduje ze strategią oraz kierunkami rozwoju polskiego sektora energetycznego oraz wpisuje się w główne założenia: Strategii ZIT oraz Planu Gospodarki Niskoemisyjnej, Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020, Programu Rewitalizacji, planu gospodarowania wodami w dorzeczach. Nadwyżka energii wyprodukowana przez zmodernizowany obiekt zostanie w pełni skonsumowana, a sposób jej generacji będzie znacznie korzystniejszy w kontekście wpływu na środowisko.
The modernisation of the Gubin Hydroelectric power plant has been subsidised by Iceland, Lichtenstein and Norway under the EEA Financial Mechanism (6 696 612,89 PLN) as well by the state funds (1 181 755,22 PLN).
PGE Energia Odnawialna has outlined a number of objectives and advantages which will have been achieved after the completion of the modernisation process. It is assumed that that the facility will increase its generation potential, that is produce more electrical energy, (increase by 10%) and be less prone to technical break-downs. Additionally, the volume of CO2 emitted by the power plant will be reduced while adjusting it to the newest technological standards shall enable it to operate without any negative influence on the environment and add at least 40 years to its estimated life. The investment will also increase security as it will mitigate the risk of flood and fire.
The modernisation of the Gubin Hydroelectric power plant corresponds with the Polish power sector strategy and development plan as well as goes along with the main assumptions of: ITI Strategy, Low Carbon Economy Plan and the 2020 Agenda for Sustainable Development, The Revitalisation Program, river basin management plans. The surplus energy produced by the modernised facility will be completely consumed and its generation will become more environmentally friendly.
6 Marzec
Rusza modernizacja
PGE Energia Odnawialna podpisała umowę na modernizację Elektrowni Wodnej Gubin. Do końca marca 2024 r. w obiekcie wymienione zostaną m.in. dwa hydrozespoły, a trzeci przejdzie kapitalny remont. Dzięki tej inwestycji Elektrownia Wodna Gubin będzie mogła bezawaryjnie pracować przez kolejne 40 lat, zwiększając swoje możliwości produkcyjne o 10 proc. z obecnych 3634 MWh do ok. 4000 MWh. Pozwoli to zaspokoić zapotrzebowanie na energię elektryczną ok. 2000 gospodarstw domowych.
Modernizacja elektrowni prowadzona będzie w kilku etapach. Na początku wymienione zostaną hydrozespoły Hz 3 i Hz 2 wraz całym zapleczem technologicznym. Następnie zmodernizowany będzie hydrozespół Hz 1 w tym: aparat kierowniczy, wirnik, łożysko nośne i główne, układ regulacji oraz generator.
Elektrownia Wodna Gubin jest jednym z najstarszych obiektów hydrotechnicznych w Polsce. Wybudowana wraz ze stopniem wodnym w 1905 r. w korycie rzeki Nysa Łużycka. Posiada trzy hydrozespoły z turbiną Kaplana o łącznej mocy ok 1,1 MW.
29 Czerwiec
Spotkanie eksperckie
29 czerwca w siedzibie PGE Energia Odnawialna miało miejsce spotkanie eksperckie dotyczące możliwości pozyskiwania funduszy EOG oaz dobrych praktyk w tym zakresie. Przedmiotowe kwestie były omawiane w oparciu o przykład dofinansowania modernizacji EW Gubin w ramach programu „Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu”. Pracownicy spółki zaangażowani w formułowanie wniosku o dofinansowanie oraz w realizację samego projektu zaprezentowali swoje doświadczenia w kontekście różnych aspektów prowadzenia procesu z udziałem mechanizmu finansowego EOG. Spotkanie miało charakter sesji „lessons learned”, podczas której specjaliści różnych obszarów organizacji mieli okazję nabyć wiedzę oraz szereg praktycznych wskazówek pomocnych przy realizacji przyszłych projektów.

Nr umowy: POIR.01.02.00-00-0211/16-00
Nazwa: "Magazyn energii adaptujący farmę PV do prac w inteligentnych sieciach elektroenergetycznych"
Akronim: GridStorPV
Wartość projektu: 6 943 100,40 zł
Dofinansowanie: 3 288 789,45 zł
Czas realizacji: 3 lata
Krótka informacja o projekcie:
Cele projektu: Opracowanie i wybudowanie wraz z instalacją pomiarowo-monitorującą magazynu energii o mocy 500 kVA i pojemności 750 kWh, zlokalizowanego w pobliżu istniejącej elektrowni słonecznej o mocy 500 kW na Górze Żar. Wraz z zaawansowanym układem sterowania magazyn ten będzie dostarczał szereg usług systemowych dopasowanych do wymagań użytkownika, co przełoży się na zwiększenie jakości dostarczanej energii elektrycznej pod względem jej parametrów oraz ciągłości dostaw.
Konsorcjant w projekcie: CIM-mes Projekt sp. z o.o. to firma świadcząca usługi doradztwa inżynieryjnego i badawczego na rynku krajowym i zagranicznym. Posiada ponad 25 lat doświadczenia w wykonywaniu wysoko wyspecjalizowanych obliczeń inżynierskich i projektowaniu, m.in. symulacji, systemów sterowania i algorytmów optymalizacji.
Miejsce realizacji: Elektrownia PV na Górze Żar oddana w 2015 r. jest pierwszą elektrownią fotowoltaiczną w Grupie PGE. Każdy z 2400 zamontowanych paneli ma moc 250 W, łączna ich powierzchnia wynosi 3,5 tys. m2 przy mocy 600 kW.
Zlokalizowana na wysokości 740 m n.p.m. jest najwyżej położoną elektrownią fotowoltaiczną w Polsce.
Efekty:
I. Zdobycie wiedzy na temat współpracy magazynu z siecią – przygotowanie na wkraczający do Polski światowy trend budowania bateryjnych magazynów energii.
II. Profilowanie pracy farmy PV na Górze Żar – możliwość kształtowania grafiku pracy elektrowni.
III. Świadczenie usług systemowych dla OSD – przykładowe usługi:
- Regulacja mocy czynnej
- Regulacja mocy biernej
- Ochrona przed krótkimi i długimi przerwami (zasilanie odbiorców o mocy 0,5 MW przez 1-1,5 godziny)
- Usługa pracy wyspowej
- Samoczynne częstotliwościowe odciążenie
- Samoczynne napięciowe odciążenie
Oficjalne otwarcie farmy wiatrowej Karwice odbyło się 22 września 2015 roku.
Farma składa z 16 siłowni wiatrowych GE o mocy nominalnej 2,5 MW każda, co przekłada się na łączną moc 40 MW. Oficjalne otwarcie farmy wiatrowej Karwice odbyło się 22 września 2015 roku. Roczna produkcja energii elektrycznej brutto kształtuje się na poziomie 94 500 MWh.
W celu dofinansowania projektu „Budowa Farmy Wiatrowej Karwice zlokalizowanej na terenie gminy Malechowo” w dniu 14 maja 2010 r. została podpisana z Ministrem Gospodarki umowa o dofinansowanie nr POIS.09.04.00-00-064/09-00 w ramach Działania 9.4 „Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych" Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Kwota dotacji wynosi 34 874 472,19 PLN, tj. 19,047% całkowitych kosztów kwalifikowalnych w wysokości 183 096 929,79 PLN.
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
PGE Energia Odnawialna w latach 2011-2014 realizowała przedsięwzięcie pn.: „Elektrownia wodna Oława, w km 213+300 rzeki Odry (lokalizacja przy prawym przyczółku istniejącego jazu Oława)” w województwie dolnośląskim, w powiecie oławskim.
Inwestycja składała się z następujących modułów:
- Dostawa i montaż turbozespołów
- Przebudowa prawobrzeżnego wału przeciwpowodziowego rzeki Odry
- Budowa przepławki dla ryb
- Budowa małej elektrowni wodnej
- Przebudowa jazu Oława.
Elektrownia wodna Oława o mocy zainstalowanej 3,2 MW (2 x 1,6 MW) została oddana do eksploatacji w grudniu 2013 r. Natomiast całość prac zakończyła się w listopadzie 2014 r.
Wartość ogólna przedsięwzięcia to kwota: 54 438 534,69 PLN (netto). Inwestycja została współfinansowana pożyczką niskooprocentowaną pochodzącą ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu w kwocie 12 800 000,00 PLN oraz w formie umorzenia części pożyczki preferencyjnej w kwocie 1 433 300,00 PLN pochodzącej ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Środki własne PGE Energia Odnawialna S.A. to kwota: 40 205 234,69 PLN.
Efekt ekologiczny dla niniejszego projektu polega na uniknięciu emisji poszczególnych zanieczyszczeń poprzez zastąpienie energii wytwarzanej w elektrowniach konwencjonalnych „czystą energią”, wyprodukowaną w elektrowni wodnej Oława.
Założona produkcja energii w elektrowni wodnej Oława wyniesie co najmniej 16 000 MWh rocznie, co przełoży się na uniknięcie emisji CO2 w wysokości ok. 14 240 Mg/rok.
Dofinansowanie ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu w formie pożyczki preferencyjnej to kwota: 12 800 000,00 PLN.
Dofinansowanie ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w formie umorzenia części pożyczki preferencyjnej przeznaczonej na przedsięwzięcie pn.: „Budowa elektrowni wodnej Krapkowice” to kwota: 1 433 300,00 PLN.
http://www.wfosigw.wroclaw.pl/
W 2013 r. PGE Energia Odnawialna S.A. zrealizowała projekt budowy farmy wiatrowej „RESKO I”, zlokalizowanej w gminie Resko w województwie zachodniopomorskim.
„Resko I” jest pierwszą farmą wiatrową zbudowaną na majątku własnym PGE Energia Odnawialna S.A. w formule „zaprojektuj i wybuduj”, w oparciu o zestaw warunków FIDIC.
Farma składa się z 7 turbin wiatrowych typu GAMESA G90, o łącznej zainstalowanej mocy 14 MW (ograniczonej w pierwszych latach do 10,5 MW). Wysokość piasty wirnika każdej z turbin wynosi 100 m, a średnica wirnika 90m. Na potrzeby transportu turbin oraz dalszej ich eksploatacji zrealizowano sieć dróg wewnętrznych o nawierzchni szutrowej o łącznej długości 3580,66 m. Ponadto przy każdej z turbin został wykonany plac montażowy o wymiarach 20mx30m.
Roczna produkcja energii elektrycznej brutto kształtuje się na poziomie 26 000 MWh, co przekłada się na uniknięcie emisji CO2 w wysokości ok. 20 000 Mg/rok.
W celu dofinansowania projektu "Budowa farmy wiatrowej o mocy 10,5 MW w gminie Resko" w dniu 10 czerwca 2014 r. została podpisana z Województwem Zachodniopomorskim umowa o dofinansowanie nr UDA-RPZP.04.01.00-32-004/11-00. Kwota dotacji wynosi 14 039 145,57 zł. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, Oś Priorytetowa 4 Infrastruktura ochrony środowiska, Działanie 4.1 Energia odnawialna i zarządzanie energią.
Drugim preferencyjnym źródłem finansowania części nakładów związanych z budową przyłącza jest dotacja na kwotę 1 948 616,17 zł, otrzymana na mocy umowy nr 918/2013/Wn16/OA-RS-ZI/D z dnia 18 grudnia 2013 r. zawartej z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Projekt jest współfinansowany w ramach Programu priorytetowego System Zielonych Inwestycji (GIS – Green Investment Scheme) Część 4) budowa, rozbudowa i przebudowa sieci elektroenergetycznych w celu umożliwienia przyłączenia źródeł wytwórczych energetyki wiatrowej (OZE).
PGE Energia Odnawialna - spółka z Grupy Kapitałowej PGE, która odpowiada za obszar elektroenergetyki opartej o odnawialne źródła energii - oddała do użytku pierwszą elektrownię fotowoltaiczną. Instalacja o mocy 0,6 MW zlokalizowana jest na południu Polski, na Górze Żar w Międzybrodziu Żywieckim. Oficjalne otwarcie elektrowni fotowoltaicznej na górze Żar odbyło się 14 października 2015 roku.
Uruchomiona elektrownia fotowoltaiczna zlokalizowana jest na wysokości 740 m n.p.m., co sprawia, że jest najwyżej położoną tego typu instalacją w Polsce. W elektrowni na Górze Żar zainstalowane zostało 2400 paneli fotowoltaicznych, usytuowanych w 16 rzędach – każdy o mocy 250 W. Łączna powierzchnia paneli wynosi 3,5 tys. m. kw. Ze względu na położenie, elektrownia chroniona jest specjalną instalacją odgromową składającą się z 200 masztów o wysokości 4 m każdy. Zakładana roczna produkcja energii w elektrowni fotowoltaicznej PGE kształtować się będzie na poziomie co najmniej 550 MWh brutto.
Projekt elektrowni fotowoltaicznej wpisuje się w strategię biznesową Grupy PGE, zakładającej stopniową dywersyfikację źródeł wytwarzania.
W celu dofinansowania projektu „Budowa elektrowni fotowoltaicznej w rejonie zbiornika górnego EW Żar" w dniu 23.06.2014 r. została podpisana z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach umowa dotacji nr 170/2014/232/OA/aI/D. Aktualna kwota dofinansowania wynosi 624 384,00 zł, tj. 24,39% całkowitych kosztów kwalifikowalnych w wysokości 2 560 000,00 zł.